Jan Haanekraaij uit Enkhuizen

Jan Jansz Haanekraaij was matroos op het fregat Huis te Warmelo. Volgens de betaalrol kwam hij uit Enkhuizen. De opvallende achternaam geeft houvast om meer gegevens over hem boven water te halen. Hoe oud was Jan toen hij naar het Oostzeegebied vertrok, was hij getrouwd en had hij kinderen?
In de administratie van een ander West-Fries oorlogsschip, de Wolfswinkel, komen we dezelfde naam tegen. Hierin staat ‘Jan Hanekraaij’ van Enkhuizen, varende als kok.(1) Deze vermelding uit 1716 blijkt een nuttig puzzelstukje te zijn.

 

Zoeken naar Jan Haanekraaij

De zoektocht naar matroos Jan Haanekraaij begint op de website van het Westfries Archief. De index op doop-, trouw- en begraafboeken bevat enkele treffers. Zo werd in 1647 een kind van ‘Jan Hanecraeij’ in de Westerkerk te Enkhuizen begraven. Mogelijk overleed de vader van dit kind in hetzelfde jaar want eind 1647 kreeg ‘Jan Dircksz Hanecraeij’ een laatste rustplaats in dezelfde kerk.(2) Een andere Jan Haanekraaij overleed in 1684.(3) Maar al deze sterfgevallen vonden ver voor 1715 plaats en kunnen geen betrekking hebben op matroos Jan Jansz Haanekraaij. Bovendien komen de patroniemen niet overeen.
Dankzij de bewaard gebleven betaalrol van het oorlogsschip Wolfswinkel uit 1716 komen we een stap verder. Hierin is opgetekend dat de resterende soldij van scheepskok Jan Hanekraaij door zijn zoon Teeuwes Jansz is ontvangen. Deze relatie tussen vader en zoon leidt ons naar het echtpaar Jan Teeuwesz en Antje Abrahams uit Enkhuizen.

 

Jan Teeuwesz en Antje Abrahams

Teeuwes Jansz was een zoon van Jan Teeuwesz en Antje Abrahams. Dit echtpaar trouwde in 1686 voor de gereformeerde kerk. Jan woonde op dat moment aan de Noorder Havendijk. Antje trouwde vanuit de Oudevaersteijger, nu de Ooievaarsteeg.(4) Volgens de doopboeken kregen zij tien kinderen. Zoon Teeuwes werd gedoopt op 26 juli 1690.(5) Bij geen van de tien doopinschrijving staat de achternaam van de vader vermeld. Ook bij de huwelijksafkondiging van Jan en Antje ontbreekt deze informatie. Toch zijn er voldoende aanwijzingen dat Jan Teeuwesz bekend stond als Jan Teeuwesz Haanekraaij.
Hoe zit het dan met Jan Jansz Haanekraaij, de matroos van de Huis te Warmelo? Jan Teeuwesz en Antje Abrahams hadden ook een zoon Jan. Hij werd gedoopt op 26 september 1691 en was ruim een jaar jonger dan zijn broer Teeuwes. Bij de inschrijving in het doopboek is een verwarrende fout gemaakt. De vader staat als Jan Jansz genoteerd!

 

Varen voor de VOC

Jan Teeuwesz en Teeuwes Jansz Haanekraaij vinden we eveneens terug in de scheepssoldijboeken van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). In de periode 1710-1725 vertrokken vader en zoon namelijk meerdere keren naar Oost-Indië. Vader Jan Teeuwesz zeilde in 1710 uit met het schip Huis te Hemert waarop hij als scheepskok diende. Dat is dezelfde functie die hij later ook op het oorlogsschip Wolfswinkel had.
Zoon Teeuwes verliet Enkhuizen in 1712 voor een reis naar de Oost. Hij diende als scheepskorporaal. Gedurende hun afwezigheid lieten beiden een deel van de soldij uitbetalen aan Antje Abrahams. Haar handtekening, in de vorm van een dubbele letter A, is als ontvangstbewijs in de administratie van de VOC vereeuwigd. Jan Teeuwesz maakte twee reizen naar Oost-Indië, zoon Teeuwes drie. Beide mannen overleden in Azië.(6)

 

Matroos Jan Jansz Haanekraaij

Wat weten we nu van matroos Jan Jansz Haanekraaij? Hij moet een zoon zijn geweest van Jan Teeuwesz Haanekraaij en Antje Abrahams uit Enkhuizen. Zij waren gereformeerd en het gezin leefde van de zeevaart. Zowel de vader van Jan als zijn oudere broer dienden de VOC. Toen Jan in 1715 met het fregat Huis te Warmelo uitzeilde, was hij 23 jaar oud. Op dat moment verbleef zijn oudere broer in Azië. Uit de geraadpleegde archieven blijkt niet dat de matroos getrouwd is geweest of kinderen had. Volgens de betaalrol van de Huis te Warmelo werd het resterende tegoed door zijn vader opgehaald. Het is aannemelijk dat matroos Haanekraaij uit Enkhuizen op 25 augustus 1715 in de Finse Golf overleed.

 

Afbeelding: Bladzijde uit het soldijboek van het VOC-schip Huis te Hemert. De vader van matroos Jan Jansz Haanekraaij voer op dit schip als kok. Op de bladzijde staan de handtekeningen van beide ouders: de dubbele A van Antje Abrahams in het midden en Jan Teeuwesz Haanekraaij onderaan. (Nationaal Archief)

 

(1) Nationaal Archief, Archief Admiraliteitscolleges, inv.nr. 3089.
(2) Westfries Archief (WFA), DTB Enkhuizen, inv.nr. 74, 20 mei en 16 december 1647.
(3) WFA, DTB Enkhuizen, inv.nr. 31. Zijn patroniem is Willemsz.
(4) WFA, DTB Enkhuizen, inv.nr. 50, 7 december 1686.
(5) Zie voor de dopen WFA, DTB Enkhuizen, inv.nr. 7 en 8. Doorzoekbaar op westfriesarchief.nl.
(6) Nationaal Archief, index VOC: Opvarenden.