Scroll to top

Leed van een zeemansvrouw


Peter Swart - 10 augustus 2020 - 8 reacties

Dirk Thomasz Meerder, de eerste luitenant van het fregat Huis te Warmelo, was getrouwd met Annetjen Karstens. Over de loopbaan van Dirk weten we weinig, maar vermoedelijk leidde hij een zeevarend bestaan. Dat betekent dat Annetjen er vaak alleen voor stond. Ze was 55 jaar toen Dirk in 1715 met het fregat naar het Oostzeegebied vertrok.(1) Wat vertellen bronnen nog meer over deze zeemansvrouw en haar gezin?

 

Visserszijde

Annetjen woonde met haar gezin aan de Oude Haven in Medemblik. In 1691 kocht Dirk Thomasz daar een huisje. Het stond aan de noordzijde van de haven, ten oosten van het stadhuis. Dit deel van de Oude Haven noemde men ook wel de Visserszijde, een verwijzing naar de vissers die er in de zeventiende eeuw woonden en de haringschuiten die er lagen. In het belastingregister van de 40e penning staat de aankoop omschreven als een huisje, kamertje, grond en erfje. Het perceel liep van de havenkade tot aan de voet van de achtergelegen zeedijk.(2) Een andere bron bevestigt de woonlocatie van Dirk en Annetjen: de notulen van de kerkeraad. Deze maken melding van Annetjen Karstens ‘op de Visserszijde’.

 

Kerkelijke tucht

Annetjen Karstens wordt niet zonder reden in de kerkeraadsnotulen genoemd. Ze was lidmaat van de gereformeerde kerk, liet acht kinderen gereformeerd dopen en werd geacht een stichtelijk leven te leiden. In mei 1694 stelde de kerkeraad echter vast dat het gedrag van Annetjen te wensen overliet. Zij zou zich zondigen aan dronkenschap en dat was reden om haar de toegang tot het Heilig Avondmaal te ontzeggen.(3) Bij gedragsverbetering werd de maatregel opgeheven. Intussen bleef ze wel lid van de kerkgemeenschap en mocht ze de kerkdiensten blijven bezoeken.
Het bleef niet bij deze ene keer. In 1705 bekende Annetjen Karstens tegenover de kerkeraad weer schuld aan dronkenschap en mocht ze opnieuw niet aan het avondmaal deelnemen.(4)

 

Vader en zoon aan boord?

Naast de man van Annetjen bevond mogelijk ook haar jongste zoon zich aan boord van de Huis te Warmelo. Onder nummer 115 van de bemanningslijst vinden we de naam van matroos Tomas Dirksz uit Medemblik. De gereformeerde en katholieke doopboeken van Medemblik geven in de periode 1650-1700 slechts drie dopelingen met de naam T(h)omas waarvan de vader Dirk heet. In alle gevallen betreft het een kind van Dirk Thomasz Meerder en Annetjen Karstens! De doopdatum van de jongste van het drietal is 26 februari 1696. Ervan uitgaande dat de oudste dopelingen in 1715 niet meer leefden, moet matroos Tomas Dirksz 19 jaar oud zijn geweest.

 

Leed

Het is onwaarschijnlijk dat Dirk Thomasz Meerder en Tomas Dirksz het ongeluk in de Finse Golf hebben overleefd. Nog in hetzelfde jaar deed Annetjen Karstens een beroep op de kas van de aalmoezeniersvoogden. Vanaf november 1715 ontving zij van deze armbezorgers een geringe tweewekelijkse toelage die als bijdrage aan haar levensonderhoud diende.(5)
De familie Meerder bleef met de zee verbonden. De oudste zoon van Annetjen, Carsten Dirksz Meerder, voer in 1724 uit als onderstuurman van het VOC-schip Victoria. Maar ook hij keerde niet terug naar Medemblik. Op de terugreis uit Azië overleed hij, een jong gezin achterlatend.(6) Dit leed maakte zijn moeder Annetjen Karstens niet meer mee. Zij blies haar laatste adem uit in 1716 of 1717.(7)

 

Afbeelding: Plattegrond van Medemblik uit de stedenatlas van Joan Blaeu die in 1649 werd uitgegeven. De gele cirkel geeft aan waar Dirk Thomasz Meerder en Annetjen Karstens woonden. (Westfries Archief)

 

(1) Annetjen werd gedoopt als dochter van Karsten Jansz. Westfries Archief (WFA), DTB Medemblik, inv.nr. 1, 30 mei 1660.
(2) WFA, Gaarder Medemblik, inv.nr. 54, folio 42vs.
(3) WFA, Hervormde Gemeente Medemblik (HGM), inv.nr. 1, 9 mei 1694.
(4) WFA, HGM, inv.nr. 2, 19 april 1705.
(5) WFA, Oud Archief Medemblik, inv.nr. 1155.
(6) Nationaal Archief, index VOC: Opvarenden.
(7) WFA, HGM, inv.nr. 2, 17 januari 1717.

8 reacties

  1. Th. J. van Hulsen

    Beste Peter

    Wat een mooi verhaal. Volgens mij wordt je hier helemaal blij van bij het uitzoeken hiervan. Groeten en succes bij meer uitzoek werk.

    Thomas en Marga

  2. Karl Schuitemaker

    Dag Peter, ook deze publicatie van jou heb ik met veel plezier en interesse gelezen!
    Op zichzelf al interessant om de situatie uit die tijd te leren kennen.
    Maar ook omdat ik als ‘geboren Medemblikker’ uit de oudste stad van Westfriesland stam.
    Ik voel mij daarom een beetje verbonden met Annetjen!

    Peter, dank en veel succes toegewenst met verdere onderzoeken.
    Hartelijke groet, Karl

  3. Ben Leek

    Dag Peter,

    Alweer zo’n mooi verhaal. Ik begin langzamerhand te geloven in een publicatie waarin de doopcelen van alle bemanningsleden worden gelicht. De ‘living history’ van Medemblik wordt steeds gelaagder.

    Ben

  4. Hans Eelman

    Het is een virus, zoeken in de historie; prachtig!
    Groet van de Reede van Texel, war alles vertrok!
    Hans.

  5. Sjaak Pronk

    Complimenten wederom Peter voor dit artikel. Wat weet toch uit een diversiteit van ‘droge’ archieven een persoonlijke dramatische geschiedenis tot leven te brengen! Groeten, Sjaak

  6. M Swart-Piet

    Mooi verhaal Peter, leuk om te lezen, weer een stukje van de puzzel, dank je wel, gr mam en pap

  7. Corona Rentenaar

    Hoi Peter,
    Wat een bijzonder onderzoek weer! Het brengt de Gouden Eeuw in Medemblik weer tot leven. Wat een leed heeft deze zeemansvrouw gekend. En met haar waarschijnlijk velen. Erg indrukwekkend!
    Groet,
    Corona

  8. Beste Peter,

    Weer met grote belangstelling kennis genomen van deze recente resultaten.
    Prachtig dat je onderzoek in de archieven zoveel boven water brengt, waarmee het totale tijdsbeeld en de gebeurtenissen steeds duidelijker kunnen worden ingevuld.

    Succes met de lopende onderzoeken.

    Hartelijke groeten,
    Kees.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *